|
Hitlerowskie budowle w Górach Sowich
Hitlerowscy myśląc o ekspansji terytorialnej, zagarnięciu Europy w celu rozszerzenia przestrzeni życiowej musieli również myśleć
o zabezpieczeniu na froncie aby ich plany można było do końca zrealizować.
Kompleks Olbrzym w Górach Sowich
Góry Sowie ze szczytem Wielka Sowa (1015 m.n.p.m.)są najwyższą częścią Sudetów środkowych. Właśnie tutaj w czasie II
wojny światowej prowadzono na dużą skalę prace górnicze i budowlane. Celem ich było wykonanie połączonego ze sobą systemu
obiektów - kompleksów składających się z części nadziemnej i podziemnej. Prac do 1943 roku nie zakończono. Początkowo były
one prowadzone pod kierownictwem specjalnie utworzonej do tego celu spółki akcyjnej "Śląska Wspólnota Przemysłowa S.A."
Siłę roboczą stanowili zagraniczni robotnicy przymusowi. Od kwietnia 1944 roku budowę przejęła organizacja Todt, realizując dalej
to przedsięwzięcie, które przyjęło kryptonim "Olbrzym" (Riese). Dostawcą siły roboczej stał się wówczas obóz koncentracyjny
Gross-Rosen.
Prace w pn-zach części Gór Sowich oraz w okolicy Zamku Książ prowadzono na obszarze kilkudziesięciu kilometrów
kwadratowych, w masywach gór: Włodarza, Jedlińskiej Kopy, Działu Jawornickiego, wzgórzami między Walimiem a Rzeczką
(Moszną, Osówka, Sobońcem, Gontawą) i w pobliżu Książa - góra Wilk.
Na podstawie dotychczasowych badań
ustalono, że budowano równolegle co najmniej 7 kompleksów:
1. Rzeczka
2."Jugowice Górne"
3."Włodarz"
4. "Osówka"
5."Soboń"
6."Sokolec"
7. "Książ"
| kompleks |
wyrobisko podziemne |
liczba sztolni z powierzchni |
położenie wylotów sztolni (m.n.p.m.) |
| długość
(m) |
powierzchnia
(m2) |
objętość
(m3) |
|
1. Rzeczka |
500 |
2500 |
14000 |
3 |
557-559 |
| Jugowice
Górne |
500 |
1500 |
3500 |
6 |
495-500 |
| Włodarz |
3000 |
8700 |
31000 |
4 |
585-590 |
| Osówka |
1700 |
6200 |
26000 |
3 |
605-607
595-597 |
| Soboń |
700 |
1800 |
4000 |
3 |
650-652 |
| Sokolec |
750 |
2100 |
6000 |
4 |
640-580 |
| Książ |
950 |
3200 |
13000 |
4 |
385 346-349 |
| RAZEM |
8100 |
26000 |
97500 |
27 |
- |
źródło: Kruszyński P. "Podziemia w Górach Sowich i Zamku Książ", Wałbrzych 1998r.
Wymienione wyżej nazwy utworzono obecnie od nazw miejscowości, gór lub w przypadku Książa od nazwy zamku. Większość
kompleksu zlokalizowano w stosunkowo niewielkiej odległości od siebie. Znajdują się one w promieniu do 2,5 km od szczytu
Włodarza i poza "Książem" jedynie Sokolec jest oddalony o ok. 5km od głównego rejonu prac. Wszystkie podziemia realizowano
według podobnych założeń technicznych. Ze zbocza w głąb góry drążono sztolnie. W zależności od konfiguracji terenu biegną one
w stosunku od siebie równolegle, pod kątem lub też przebijają z różnych stron. Pomiędzy nimi rozbudowano też wyrobiska
chodnikowe i komorowe, łącząc je ze sobą i sztolniami na ogół pod kątem prostym. W większości sztolni, kilkadziesiąt metrów od
wylotów, przygotowano jedna lub dwie leżące naprzeciw siebie komory, W których budowano żelbetowe warownie. Roboty podziemne prowadzono przy zastosowaniu typowych metod górniczych. Wiercono otwory w skałach i rozsadzano je
materiałami wybuchowymi. Urobek wywożono na powierzchnie kolejkami wąskotorowymi. Powierzchniowe części kompleksów
były miejscem zakrojonym na szeroką skalę, przede wszystkim prac ziemnych oraz budowlanych.
Na zespół "Olbrzym koło Jedliny Zdroju wydano 150 mln marek. Natomiast na budowę schronu w Kętrzynie wydano 36 mln
marek, na schrony w Pullach koło Monachium 13 mln marek.
Do wykonania zespołu "Riese" zużyto już wówczas 257 tys.m3 betonu zbrojonego stalą, wykonano 213 tys.m3 sztolni, 54 km dróg
z sześcioma mostami, ułożono 100 km rurociągów. Na sam projekt "Olbrzym" zużyto więcej betonu niż w 1944 roku przyznano dla
całej ludności cywilnej na budowę schronów.
Znane obecnie 97,5 tys. m3 stanowi zaledwie 45% stanu z września 1944 roku. Dalszą inwentaryzację uniemożliwiają jedynie
problemy techniczne. Problemy są spowodowane zawałami, które mogą zamykać dostęp do dalszych części kompleksu. Nie
wyjaśniono natomiast przeznaczenia całej budowy. Znane obecnie dokumenty wskazują na to, budowano kolejną kwaterę Hitlera i
prawdopodobnie najbliższych jego współpracowników. Istnieje inna hipoteza, że projekt "Olbrzym" miał spełnić rolę fabryki
zbrojeniowej. Jednak wyjaśnienie ostateczne wymaga dalszych badań terenowych i archiwalnych.
|
